මිරිස් සහ මිරිස් සැර මාපකය.

                            Carolina reaper
මට පසුගිය සතියේ මිරිස් ගැන සොයන්නට අදහසක් ඇතිවුනේ මා දන්නා කිහිප දෙනෙකු නයි මිරිස් වවන්නට පටන් ගෙන ඇති නිසාය. මම හොදින් දන්නා විශ්‍රාමලත් ඉංජිනේරුවරයෙකු ඔහුගේ ගෙවත්තේ නයි මිරිස් වවා කිලෝ එක රුපියල් 500 ගණනේ කඩේකට විකිණීමටද පටන් ගෙන ඇත. එය දැක අපිත් අපේ ගෙවත්තේ නයි මිරිස් වවා දැන් කෑමට යොදා ගන්නෙමු. මීට පෙර අපි නයි මිරිස් මිලයට ගත්තේ ග්‍රෑම් 100 රුපියල් 100 ගණනේය.  

මිරිස් ලෝකයට හදුන්වා දුන්නේ ඇමරිකානු මහාද්වීපය යැයි කියනු ලැබේ. ඒ යුරෝපීයන් ඇමරිකාවට යාමට බොහෝ කලකට පෙරය. මෙයට අවුරුදු 10,000 කට පමණ පෙරය. මිරිස් කැලයේ ගොවිපලවල ගෙනෙන්නට  පටන් ගෙන ඇත්තේ මෙයට අවුරුදු 6000 කට පමණ පෙර මැක්සිකෝවේදීය. 

මිරිස් ගස මුලින්ම දැකපු යුරෝපීයයෙකු වන්නේ ක්‍රිස්ටෝපර් කොළොම්බස්ය. ඔවුන් මිරිස් යුරෝපයට ගෙනවිත් ක්‍රිස්තියානි ආශ්‍රමවල වැව් පසු මිරිස් ගම්මිරිස් වෙනුවට ආහාර වලට යෙදිය හැකි කුලුබඩුවක් බව ඔවුනට පැහැදිලි විය. මෙය ඉතා වැදගත් සොයා ගැනීමක් වූයේ එකල ඉන්දියානු අර්ධද්වීපයෙන් යුරෝපයට රැගෙන ගිය ගම්මිරිස් කොතරම් මිළ අධික වූයේද යත් සමහර රටවල ගම්මිරිස් ඇට මුදල් ලෙස භාවිත වීම නිසාය. 

15 වන ශතවර්ෂයේ අප ප්‍රදේශ වලට පැමිණි පෘතුගීසීන් මගින් මිරිස් අපට ලැබුනේ යැයි සාමාන්‍ය බටහිර ලියකියවිලි වල සදහන් වෙයි. එහෙත්  මහා වංශයේ 26 පරිච්ඡේදයේ ලිය වී ඇති පරිදි මිරිසවැටිය චෛත්‍යය  දුටුගැමුණු රජතුමා  අභිෂේක උත්සවයෙන් පසු ජල ක්‍රීඩා සදහා තිසා වැවට ගොස් ජල ක්‍රීඩා අවසන ඔහුගේ කුන්තායුධය ආපසු ගැනීමට යන විට එය ගැනීමට අපහසු ලෙස පොලවට තද වී තිබුනු නිසා එය මැදිකර වෙහෙරක් සාදා, 

“වහන්ස! සංඝයා සිහි නොකොට මිරිස් කරලක් අනුභව කලෙමි. ඊට දඩුවම් වශයෙන් මෙම චෛත්‍යය ඉදි කලෙමි. මෙය පිලිගනු මැනව,“ යැයි පවසා එය සංඝයාට පූජා කල බවද පැවසේ. 

එසේ එකල මිරිස් ලංකාවේ භාවිතයේ තිබුනේ නම් ඇමරිකානු මහාද්වීපයෙන් මිරිස් සොයා ගත් යුරෝපීයයන් ආසියාවේ ඉන්දියාවට සහ අපට මිරිස් හදුන්වා දුන් බව කීම නිවැරදි නොවේ. 

අනෙක් අතට අපේ පැරණි ජනකතා ආදියේ මිරිස් ගැන එතරම් සදහන් වන්නේ නැත. මෙතරම් අපූරු බලයක් සහිත ආහාර වර්ගයක් උපමා කතා ආදියෙහි බොහෝ තැන්හි සදහන් විය යුතුය. එහෙත් අපට එවැනි මිරිස් පිළිබඳ කතාවන් අපේ ඉතිහාස කතාවල අසන්නට නොලැබේ. ඇත්තෙන්ම අපට මිරිස් ලැබුනේ පෘතුගීසි ගෙන් වත්ද? මහා වංශයේ සදහන් වන මිරිස් කරල පරිවර්තනයේ යම් වැරැද්දක් වත්ද? 

ඒ මිරිස් කරලේ ඉතිහාසයයි. විද්‍යාත්මකව මිරිස් කෑ විට අපට දන හැඟීමක් දැනෙන්නේ මිරිස් වල ඇති කැප්සයිසින් නැමැති රසායනික ද්‍රව්‍යයක් නිසාය. මෙම රසායනික ද්‍රව්‍යය අපේ ඇගෙහි, විශේෂයෙන් දිවෙහි ගෑවුනු විට තාපය අධික වූ විට මොලයට පණිවිඩ යවන සෛල හා බැඳේ. මෙවිට එම සෛල මොලයට අධික තාපයක් ශරීරයේ එම ප්‍රදේශයට ලැබෙන බවට පණිවිඩ යවයි. මෙම පණිවිඩයට මොලය ප්‍රතිචාර දක්වන්නේ සාමාන්‍ය අධික තාපයක් දැනුනු විට ප්‍රතිචාර දැක්වෙන ආකාරයට හඳවතේ ගැස්ම, දහඩිය ගැලීම වැඩි කිරිමෙනි. මිරිස් කෑමට පුරුදු වන හිතට සතුට ලබාදෙන එන්ඩෝර්පින් නැමැති රසායනික ද්‍රව්‍යයට මොලයෙන් ස්‍රාවයක වන බව කියනු ලැබේ. එසේ යමක් තිබිය යුතුය, මක් නිසාද එසේ යම් සතුටක් ගෙන දෙන්නේ නැත්නම් මිරිස් වලට මෙතරම් මිනිසුන් ඇබ්බැහි වීමට හේතුවක් නැති නිසාය. 

දැන් මිරිස් වල සැර මනින්ට ඒකකයක්ද තිබේ. එය ස්කොවිල් සැර මාපකය (SHU) නමින් හැදින්වේ. පිරිසිදු කැප්සයිසින් වල ස්කොවිල් අගය මිලියන 16 ක් වෙයි. 

බෙල් පෙපර් හි එම අගය 0 කි. ලෝකයේ වැඩිම සැර මිරිස් වර්ගය ඇමරිකාවේ වැවෙන කැරොලිනා රීපර් (අපේ නයි මිරිස් මෙන් පෙනුම ඇති) ලෙස හැදින්වේ. එහි ස්කොවිල් අගය මිලියන 2.2 කි. සාමාන්‍ය මිරිස් කරලක එම අගය 0 සිට ස්කොවිල් 70,000 දක්වා පවතී. ඒ කියන්නේ කැරොලිනා රීපර් මිරිස් අප දන්නා සැර අධිකම මිරිස් කරලකටම වඩා 30 ගුනයක් තරම සැර බවය. ඉන්දියාවේත් බූට් ජොලොකියා නමින් ස්කොවිල් මිලියන 1.58 ක මිරිස් වර්ගයක් ඇත. 

මිරිස් ආර්ථික වශයෙන් බැලූ විට ප්‍රධාන නොවූවද සමහර රටවලට බොහෝ ආදායම් ගෙන දෙයි. ඉන්දියාව, චීනය, ස්පාඤ්ඤය, මෙක්සිකෝව, පකිස්තානය, මොරොක්කෝව සහ තුර්කිය පිලිවෙලින් ලෝකයේ වැඩියෙන්ම මිරිස් අපනයනය කරන්නන්ය. ඉන්දියාව සහ චීනය මුලු වෙළඳපොලෙන් 50% ක් අත්කරගෙන සිටී. අප අනෙක් පැත්තෙන් මිරිස් ආනයනය කරන රටක් වීම පුදුම සහගතය.