පෙයාස් ගෙඩිය හැඩය ඇති ලංකාව ඉන්දියාවෙන්
වෙන්ව ඇත්තේ ජලය සැතපුම් 50 කිනි. එය ප්‍රමාණයෙන් අයර්ලන්තය මෙන් තුන්කාලකි. එහි
ජනගහනය 3600000 න් 75% ක් සිංහල වන අතර, ඔවුන්ගේ භාෂාව පටන්ගෙන ඇත්තේ සංස්කෘත
භාෂාවෙනි. පෘතුගීසින් ඉතිරි කර ගිය කුඩා රෝමානු කතෝලික ලබ්දිකයන් පිරිසක් හැර,
සිංහලයන් බොහොමයක් බුද්ධාගමේ වෙති.
මිලියනයක් පමණ වන දෙමල මිනිසුන් සිංහලයන්
ගෙන් වෙනස්ය, ඔවුන් දුපතට පැමිණ ඇත්තේ දකුණු ඉන්දියාවේ තේ සහ කෝපි වතුවල කම්කරුවන්
ලෙසටය. ඔවුන් සාමාන්‍යයෙන් හින්දු ආගමිකයන් වුවද, දහස් ගණනක් ක්‍රිස්තියානි ආගමට
හරවා ඇත. මුවර් මිනිසුන් ලක්ෂ දෙක හමාරක් පමණ වෙරළාසන්නයේ ජීවත්වෙති. හමුදා
සාමාජිකයන් ගණන් ගන්නේ නැතිව යුරෝපීයයන් 6500 ක් පමණ ජීවත් වෙති.
නගරවල ජීවත්වන සිංහල පිරිමි ගැහැනුන් මෙන්
කොණ්ඩය වවන අතර, ඔලුව මුදුනේ අර්ධ වක්‍රාකාර කැස්බෑ කටු පනාවක් පළඳිති. සංචාරකයන්ට
සාමාන්‍යයෙන් කියනා පරිදි එම පනාවෙන් ඔහුගේ කුලය හෝ ආගම පෙන්වන්නේ නැත, එයින්
කියවෙන්නේ ඔහු කම්කරුවෙකු නොවන බවයි. කම්කරුවන් සාමාන්‍යයෙන් සහල් ගෝනි හෝ බඩු මලු
ඔසවාගෙන යන්නේ ඔලුවේ තබාගෙනය. ලංකාවේ ජනයා ගෙන් බාගයක් වත් හිස් වැසුම් පළඳින්නේ
නැත. සියයට 98% ක් වත් පාවැසුම් ගැන දන්නේ වත් නැත.
කොළඹ ජනගහනය 160000 ක් පමණ වෙයි. මුහුද
අයිනට වන්නට ජීවත්වන ජනයා, අතු විහිදුනු වැව සහ සැතපුම් ගනනක් රට ඇතුලට දිවෙන
කුරුඳු සහ පොල් වතු නගරය කඩවසම් කරයි. අග්‍රාණ්ඩුකාරවරයා ජීවත්වන ක්වීන්ස් හවුස්
නිවාසය පැරණි අබලන් තැනකි. නගරයේ තිබෙන වඩාත් පෙනුමැති ගොඩනැගිල්ල තැපැල්
කාර්යාලයය. එය අසල ඇති, කටුගෙය සහ ප්‍රින්ස් ක්ලබ් ගොඩනැගිලිද මනා පෙනුමෙන්
යුක්තය. රතු පස් මතුපිටක් සහිත සැතපුම් ගණනක් දිග මාර්ග පොල්වතු තුලට දිවෙයි. ඒවා
ලෝකයේ ඕනෑම තැනක පාරවල් හා සංසන්දනය කල හැක. රාජ්‍ය නිලධාරින් සහ වාණිජ කටයුතු වල
යෙදෙන යුරෝපියයන් විශාල මල් බරවූ ගස් වැල් වලින් වටවුණු මනරම් බංගලා වල ජීවත්වෙති.
1796 වසර වන තෙක් මුහුදුබඩ ප්‍රදේශ පාලනය
කලේ ඕලන්ද ජාතිකයන් විසිනි. නමුත් ඒ වසරේ ඉංග්‍රීසි ඔවුන්ගෙන් එම ප්‍රදේශ වල බලය
ලබාගත් අතර, 1815 බොහෝ කාලයක් යුරෝපියනට මුහුදුබඩ ප්‍රදේශ වලින් ඉහලට එන්නට දෙන්නේ
නැතිව සටන් කල උඩරට රාජධානියද අත්පත් කරගෙන මුළු දිවයිනේම බලය නතුකර ගත්තේය. ලංකාව
බ්‍රිතාන්‍යට කරදරයක් හෝ ලොකු වියදමක් වුයේ නැත. යුධ උපක්‍රම සඳහා මෙම දුපත්
වටිනාකම මිල කල නොහැක. කොළඹ ගොඩගසා ඇති විශාල ගල් අඟුරු කඳු සහ විශාල යුධ නැව්
නඩත්තු කල හැකි නැව් තටාකය පාලනය කිරීමෙන්ම බ්‍රිතාන්‍යට විශාල ප්‍රයෝජනයක් ලැබිය
හැක්කේය. සැතපුම් 400 ක් වන රජයේ දුම්රිය මාර්ග අති විශාල ලාභයක් ලබා ගනී. අපනයන
සහ ආනයන බදු යටත් විජිත මුදල් පෙට්ටිය පුරවා තබයි.
අනෙක් ආසියානු රටවල් මෙන්ම මෙහි ප්‍රධාන
ආහාරය බත්ය. නමුත් පුදුමය ලංකාව නිපදවන්නේ ඔවුන්ගේ අවශ්‍යතාවයෙන් බාගයක් පමණක්
වීමය. එහෙයින් මලයාසියාවෙන් සහ ඉන්දියාවෙන් බුසල් මිලියන අටක් පමණ, ඩොලර් මිලියන 5
ක පමණ මිලකට ගෙන්වා ගැනීමට සිදුවේ, අනෙක්
පැත්තෙන් මෙම දුපත සැහෙන ප්‍රමාණයක් රබර්, පොල් තෙල්, පොල්, ඇමෙරිකාවට සහ
එංගලන්තයට ඩොලර් මිලියන 21 ක පමණ වටිනාකමකට තේ ද අපනයනය කරයි. ලංකාවේ රබර් ලෝක
වෙළඳපොලේ හොඳ මිලක් ලැබෙනු සේම ඉතා සරුවට
වැවෙන බවද පෙනේ. අලිද ලංකාවේ අපනයන ලයිස්තුවේ තවත් අංගයකි. මොවුන් බර ඇදීම සහ
විනෝද කටයුතු සඳහා ඉන්දියාවට යැවෙයි.
